امروزه بیشتر از هر زمانی بر مزایای داشتن تفکر انتقادی در حوزههای مختلف بحث میشود. تعداد تحقیقات کمی و کیفی در خصوص تفکر انتقادی و تاثیر آن بر جوانب مختلف زندگی بشر روزبهروز رو به فزونی است. بیشتر مطالعات، روی اهمیت و نتایج تفکر انتقادی تمرکز دارند و کمتر دیده شده است در مورد مهارتها و شایستگیهای کاربردی این نوع تفکر بحث شود. همه ما بارها شنیده، دیده و خواندهایم که مهارتهای تفکر انتقادی در توسعه مسیر شغلی افراد بسیار حیاتیاند. بارها شده است که در شرایط مختلف سازمانی بر اهمیت داشتن مهارتهای تفکر انتقادی تاکید شده است. اما همیشه یک مشکل اساسی پابرجا است. این مهارتهای حیاتی و اساسی تفکر انتقادی چه هستند؟ از کجا و چگونه میتوان آنها را کسب کرد؟ آیا اکتسابی هستند یا ذاتی؟ و بسیاری سوال دیگر که معمولا در کمتر کلاس درسی میتوان جوابشان را پیدا کرد. نظامهای آموزشی کشورهای توسعهیافته تا حدودی توانستهاند با طراحی روشها و متدهای آموزشی مناسب، نسبت به آموزش و توسعه اینگونه مهارتها به دانشآموزان از همان سنین کودکی موفق عمل کنند. اما نظامهای آموزشی کشورهای کمتر توسعهیافته و در حال توسعه منجمله ایران، نهتنها در آموزش این نوع تفکر و نگرش ناتوانند بلکه اساسا بهمنظور توسعه مهارتهای آن طراحی نشدهاند. از این رو بحث در مورد کسب و توسعه مهارتهای تفکر انتقادی در کشورهای نظیر ایران بسیار پیچیده و مبهم است. بهخصوص که اینگونه تلاشها در سطح سازمانی باشد. حتی به جرات میتوان ادعا کرد که در فضای آکادمیک و دانشگاهی ایران نیز علیرغم صحه گذاشتن بر اهمیت تفکر انتقادی، اثری از توسعه مهارتهای تفکر انتقادی دیده نمیشود. در این مقاله تلاش میشود که مروری اجمالی بر تفکر انتقادی و مهارتهای کلیدی آن داشته باشیم. از این رو شش مهارت اصلی تفکر انتقادی مدنظر قرار گرفتهاند. البته که توسعه و آموزش هر یک از این مهارتها نیازمند بهکارگیری متدهای نوین آموزشی و صرف ساعتها وقت است. اما شکستن تفکر انتقادی به شش مهارت اساسی، میتواند برای علاقهمندان نقشه راهی باشد.
1. امین وکیل باشی دارای مدرک دکترای مدیریت رفتار سازمانی و استاد مدرسه بین المللی کسبوکار در دانشگاه تکنولوژی مالزی میباشند. ایشان سردبیر شمارههای ایرانی ماهنامه گزیده مدیریت هستند.